Page 38 - Çalıkuşu kasım 2022_son

Problem 3: Bağlam ve süreç, kişilikten daha

önemlidir!

Bir kişinin tutum ve davranışlarını açıklarken içinde bulundukları bağlam ve kullandıkları
işlevsel beceriler, kişiliklerinden çok daha açıklayıcıdır. Psikoloji tarihi, insanların olağanüstü
koşullar altında sergiledikleri olağanüstü davranışların örnekleriyle doludur. Peki bu, kendi
hayatlarımız için de doğru değil midir? Bazı arkadaşlarımız ve meslektaşlarımız etrafımızda
iken öz disiplin konusunda daha hassas olmaz mıyız?

Bir sosyal ortamda daha dışa dönük, diğerinde daha içe dönük olabiliriz. Bir bağlam bizi en
iyi halimizle olmaya teşvik edebilirken, bir başkası en olumsuz yanlarımızı sergilemeye teşvik
edebilir. Bağlamımıza bağlı olarak iki farklı kişilik de biz olabiliriz.

Neden Kendimizi Doğru Tanıyamayız?

Kendi kişiliğimizi genel olarak tutarlı görmemizin nedeni ise çoğunlukla aynı bağlamlarda
yaşıyor ve çalışıyor olmamızdır. Aynı zamanda, insan kültürünün 150 yıldır (çan eğrileri ve
standart sapmaları geliştiren Galton’dan beri) normatif kavramlar içinde yaşaması, bize kendi

davranışımızı bağlam içinde ve zaman içinde düşünmekten başka bir yol bırakmamıştır. Yeni
bir çevreye ve bağlama girdiğimizde ise kim olabileceğimiz konusunda kendimiz dahi şaşırabi-
liriz. Sahip olduğumuz becerileri yeni bir durumda devreye soktuğumuzda… Bingo! “Hayatı-
mız” olarak adlandırılan tüm dinamik ağın çarpıcı biçimde değişebildiğini görebiliriz.

Kişilik ve insan davranışı çalışmaları, istatistiksel eksiklikler ve kavramsal kusurlarla delik
deşik edilmiştir. Kendimizi “uyumlu”, “nevrotik” veya “içe dönük” olarak etiketlemek kula-

ğa “şok edici derecede doğru” gelse de, bu etiketler bizi tanımlamaz ve bir kalıba sokamaz.
Gerçeklik, bundan daha karmaşık ve daha idiografiktir. Kendimizi ve diğer insanları daha iyi
anlamak istiyorsak, bizim ve başkalarının içinde bulunduğu bağlama ve o anlarda kullanılan
becerilerin işlevine dikkat etmeliyiz. Bağlam belirli davranışları nasıl kolaylaştırır veya engel-
ler? Neyin hizmetinde hareket ediyor ve tepki gösteriyoruz?

İnsanlara normatif tanımların içine sıkıştırmayı bıraktığımızda “kişilik” nasıl görünecek?

Elbette, farklı insanlar farklı bağlamlara farklı tepkiler verecektir. Testler tarafından basma-
kalıp tanımlara sıkıştırılmamış, sağlıklı bir çeşitlilik, kendi eğilimlerimizi sezmek, öğrenmek
ve çevremize sunmak konusunda bize yardımcı olacaktır. Ve normatif kavramların tasarladığı
palyaço kıyafetlerinden soyunduğumuzda, olmak istediğimiz kişi olabilmemiz, her zaman ol-
duğundan çok daha mümkün olacaktır.

https://www.psychologytoday.com/intl/blog/get-out-your-mind/202109/why-you-are-not-

who-you-think-you-are yazısından yararlanılarak hazırlanmıştır.

37